BETÜL BULUT ( Psikolog )
Ebeveynler çocuklarının başarılı, saygılı, akıllı ve özgüvenli gibi özelliklere sahip olmasını ister ve tüm bunların olması için ellerinden gelen çoğu şeyi yapmak isterler. Ancak ebeveynler bazen farkında olmadan çocuğa zarar verici tutumlarda bulanabiliyorlar. Bu yazının da amacı ebeveynlere hangi tutum ve davranışların çocuklara nasıl etki ettiğine dair farkındalık kazandırmak.
Bireylerin sahip olduğu kişilik özelliği ve ruh sağlığı doğduğundan itibaren ebeveynlerin tutum ve davranışlarıyla şekillenmeye başlar. Çocuk ebeveynlerini rol model alır ve onların öğrettiği bilgilerle kendine ve çevresine dair olumlu veya olumsuz inançlar geliştirmeye başlar. Çocuğun fiziksel ve psikolojik gelişiminde ebeveynlerin tutum ve davranışı belirleyici rol oynamaktadır. Bu nedenle çocuklarda sağlıklı bir gelişim için ebeveynin öz farkındalığa sahip olması çok önemlidir.
Ebeveyn Tutumları
- Otoriter Ebeveyn; Bu ebeveynlerin tutumu anne-babanın koyduğu kurallar her şeyin üstündedir. Çocukları kendi emirlerine uymaya ve kendi iş ya da çabalarına saygı duymaya zorladığı sınırlayıcı, cezalandırıcı bir tutumdur. Bu tür bir ortamda hiçbir esneklik görülmeyen ve hoşgörüsüz ilişkiler vardır.
Çocuklar üzerinde ki etkisi;
Otoriter ailelerin çocukları genellikle mutsuz, korku dolu ve kendilerini diğerleriyle karşılaştırma konusunda kaygılıdırlar, zayıf iletişim becerilerine sahip olur ve yaşadıkları problemleri anne-babayla paylaşmaktan kaçınırlar.
- İzin Verici Ebeveyn; bu ebeveyn tutumu çocuklarına karşı duyarları yüksek fakat onlara karşı kontrol düzeyleri düşük olur. Çocukların istek ve dürtülerine sınır koyamazlar ve kabul edici olurlar.
Çocuklar üzerinde ki etkisi;
İzin verici ailelerin çocukları genellikle sorumluluk sahibi olmada, kurallara uyum sağlamada, stres ve problemlerle başa çıkmada zorluk yaşarlar.
- İhmalkar Ebeveyn; bu ebeveynler çocuğun yaşamıyla son derece ilgisiz olduğu bir tutumdur. Bu ebeveynler çocuklarına karşı duyarlılıkları düşük ve sosyal olarak yetersiz olma eğilimlidirler.
Çocuklar üzerinde ki etkisi;
İhmalkar ailelerin çocukları sıklıkla düşük öz saygı, saldırganlık, uyum ve bağlanmada zorlanma gibi özelliklere sahiptirler. Yapılan araştırmalarda bu ailelerin çocukları suça karışma ve madde bağımlılığı oranı yüksek olduğu görülmüştür.
- Mükemmeliyetçi Ebeveyn; bu ebeveynler çocuğun sorumluluklarını eksiksiz ve hatasız yapmalarını isterler. Hatalar bu ebeveyn türleri için çok yıkıcı olur. Çocuklarından yüksek düzeyde başarı bekleyen bu ebeveynler başarı için onları zorlar ve baskı oluştururlar.
Çocuklar üzerinde ki etkisi;
Bu ailelerin çocukları genellikle sınav kaygısı, performans kaygısı, yetersizlik inancı ve kendini ifade edememe gibi problemleri yaşarlar. Bütün bunlar depresyon, anksiyete ve yeme bozuklukları gibi ruhsal sağlık sorunlarına yol açar.
- Bağımlı Ebeveyn; bağlılık denildiğinde akla ilk gelen alkol ve madde bağlılıkları çocuklar üzerinde son derece olumsuz ve yıkıcı etkisi olduğunu biliyoruz. Bunların yanında masum gibi görünen ama yine yıkıcı hale gelmesine neden alışveriş, şans oyunları, teknoloji gibi bağımlılıkları ele alacağız. Bu tip ebeveynler bağlılıkları nedeniyle çocuklarını maddi ve manevi ihmal etmesine, istek ve ihtiyaçlarını yeteri karşılayamamalarına neden olur.
Çocuklar üzerinde ki etkisi;
Bu ailelerin çocukları kendilerini değersiz ve önemsiz hissetmelerine, düşük öz saygı sahip olmalarına neden olur. Yapılan araştırmalara göre bu çocuklar ileriki yaşlarda çoğunlukla bağımlı kişilik yapısına sahip oldukları gözlemlenmiştir.
- Yaslı Ebeveyn (Boşanmış veya Sevdiği Birini Kaybetmiş); herkes acısını çok farklı şekilde yaşar. Boşanan veya sevdiği birini kaybeden ebeveynler genellikle yaşadıkları bu derin üzüntünün etkisi altında kalırlar. Aileler bu yaslı süreçte çocuklarının duygusal ihtiyaçlarını görmekte zorluk yaşarlar ve çocuklar da hem ihmal edilmiş olur hem de hüzünlü bir ortamda yaşamlarını sürdürürler.
Çocuklar üzerinde ki etkisi;
Yaslı ailelerin çocukları genellikle mutsuz olur. Kendi ihtiyaçlarını kendileri karşılarlar bu nedenle yalnızlık hissi sıklıkla yaşarlar. Ebeveynlerini üzmemek için yaşadıkları sorunlarını paylaşmazlar. Böylelikle kaygılı, içe kapanık ve zayıf iletişim becerilerine sahip olurlar.
- Demokratik Ebeveyn; bu ebeveyn tutumu çocuklarını bağımsız olmaya teşvik eder ama yine de eylemlerine sınırlar ve kontroller getirirler. Genellikle çocuklarının fikirlerini sorar ve önemser, aile içinde bir problem olduğunda açıklayıcı bir şekilde konuşup çözüm yolları bulmaya çalışırlar. Bu anne-babalar çocuklarına karşı sıcaktırlar ve sevgilerini hissettirirler.
Çocuklar üzerinde ki etkisi;
Aileleri demokratik olan çocuklar, sıklıkla neşeli, öz kontrollü, kendine güvenen ve başarı yönelimlidir. Akranlarıyla dost canlısı ilişkiler içindedirler, yetişkinlerle iş birliği yapar ve stresle başa çıkarlar.
Çocuklarınız için en iyisini isterken bazen işlerin yolunda gitmediğini hissedip ve bununla başa çıkmakta zorlandığınızda mutlaka profesyonel destek alın.
